Streekarchief Midden-Holland doet mee aan de verkiezing ‘Stuk van het jaar 2018’. Dit is een landelijke verkiezing onder 44 Nederlandse archieven, die allemaal hun mooiste of meest bijzondere archiefstuk hebben genomineerd met als thema ‘Opstand. Uit het Goudse archief is het ‘verradersbriefje’ genomineerd. Stemmen kan via www.stukvanhetjaar.nl/samiddenholland
Het verradersbriefje is een klein stukje papier uit 1574 met een groots, waargebeurd verhaal over Gouda. Tijdens de Nederlandse Opstand, ook wel bekend als de “Tachtigjarige Oorlog”, is Gouda ingenomen door de Geuzen en is de stad overgegaan naar de Prins van Oranje. ‘Maar zowel de inwoners als de stadsbestuurders zijn verdeeld over de Opstand, er is veel onrust in de stad. En er ontvouwt zich een complot.’
Een paar Spaansgezinde stadsbestuurders komen stiekem bijeen in de Doelenpoort. Aanvoerder Adriaan Pieters heeft contact gehad met zijn schoonvader Jan Heye, een voormalig stadsbestuurder van Gouda. Heye heeft een legertje buiten de stad liggen, en omdat er op dat moment geen soldaten in de stad zijn, moet het niet moeilijk zijn de stad te heroveren. In het complot zit ook Aart Teuwen, voormalig stadsslotenmaker. Hij heeft nog de sleutels van alle poorten en kan het Spaanse leger dus makkelijk binnenlaten. Maar een paar dagen voor de uitvoering van het plan komt er onverwacht een leger Geuzen van 150 man Gouda binnen. Het plan kan niet doorgaan. Adriaan Pieters verzint een list om de samenzweerders buiten de stad te waarschuwen. Hij stuurt een verklede handlanger op stap, met een briefje in codetaal verstopt in een bolletje wol.
Deze nep-kleermaker is zo zenuwachtig, dat hij het bolletje wol bij het Vlamingspoortje verliest. Als het bolletje wol door iemand anders wordt opgeraapt, wordt het briefje ontdekt. Het verraad komt uit. Gouda is bijna verraden aan de Spanjaarden! De samenzweerders worden opgepakt en twee weken later wordt er recht gesproken. Zo is het geplande verraad van Gouda in de kiem gesmoord en het wordt weer rustig in de stad. Het verradersbriefje wordt, als bewijs in de rechtszaak, met een paar draadjes van het bolletje, opgeborgen en blijft bewaard. Het ligt nu in Streekarchief Midden-Holland.
Interessant is ook om te bedenken wat als het verloop van de Nederlandse Opstand er heel anders had uitgezien? Zouden we dan nu nog de Spaanse koning eren? Was het verradersbriefje dan misschien wel als het heldenbriefje de geschiedenis ingegaan? We zullen het nooit weten, want geschiedenis wordt altijd geschreven door de overwinnaars. Stem op het ‘verradersbriefje’ als Stuk van het jaar: www.stukvanhetjaar.nl//samiddenholland
Afbeelding boven : Over het verradersbriefje is ook een heel bijzonder animatiefilmpje gemaakt, waarvan de stemmen zijn ingesproken door medewerkers van het streekarchief:
