Wie de politiek in Zuidplas en Waddinxveen volgt weet dat er in de gemeenteraden traditioneel twee “kampen” zijn: de coalitie en de oppositie. Omdat de wethouders in het college van B&W uit de coalitie partijen komen hangt er aan de raadsvoorstellen altijd een coalitie geur. De oppositie moet altijd van hele goede huize komen om een motie, laat staan een amendement, aangenomen te krijgen.
Dat komt omdat de coalitie partijen doorgaans de collegevoorstellen al hebben voorgesproken in het coalitieoverleg en dan automatisch een meerderheid hebben. Een dieptepunt in deze tegenstelling beleefde Zuidplas vorig jaar juli toen de oppositie zich niet gehoord voelde tijdens de behandeling van de zomernota. De PvdA/GroenLinks, D66, NEZ en SP voerden toen geen debat meer tijdens de tweede termijn met als reden: “we hebben het gevoel dat de dingen die we benoemen, niet tot een debat gaan leiden en dingen hier in de raad al als meederheid vastliggen”. Ook voor inwoners motiveert deze raadscultuur niet om in te spreken, zo hoorde de Gouwe IJssel Nieuws redactie uit diverse bronnen.
Voorbeeld: windmolens
In Zuidplas zitten VVD, CDA en CU/SGP in de coalitie. De kans is groot dat zij het in de afgelopen 4 jaar het niet over alle onderwerpen het 100% eens waren, maar wat in het in 2018 gesloten coalitieakkoord stond, waren de compromissen die op dat moment golden. Dus waren 4 jaar geleden windmolens onbespreekbaar in Zuidplas, nu is dat vanwege het coalitieakkoord nog steeds het geval. Terwijl er, ook in de huidige coalitie van Zuidplas, heus partijen zijn die inmiddels wel voorstander van windmolens zijn en het interessant zou zijn om voor dat thema elke partij onafhankelijk van de coalitie te laten stemmen. Dat is ook duidelijk te lezen in de programma’s voor de komende gemeenteraadsverkiezingen.
Het kan anders: raadsbreed werken
Ook in Waddinxveen en Gouda heerst deze coalitie-oppositie cultuur, al werd er in de laatste in de afgelopen periode geexperimenteerd met een werkgroep “Raadsbreed werken”. Aanleiding voor de Gemeentebelangen Gouda om ter ere van het 40 jarig bestaan van hun kiesvereniging donderdagavond 17 februari j.l. het symposium “Raadsbreed werken aan een Raadsakkoord in Gouda” te organiseren.
Verbinding samenleving en politiek
In zijn inleiding betoogde Voorzitter Jan van Ingen dat “de tijd rijp is voor politieke veranderingen en één daarvan is het sluiten van een raadsbreed akkoord. In Gouda zijn nu 13 partijen waarvan 5 lokale partijen”. Volgens van Ingen is er “een noodzaak voor hernieuwde verbinding tussen samenleving en politiek. Er is meer ruimte nodig om positieve bijdragen te leveren, door uit de klassieke groef van coalitie en oppositie te blijven. De burger staat dan centraal.”
Democratie in zwaar weer
Gastspreker Bert Blase (62), al 12 jaar burgemeester, oprichter van politieke beweging Code Oranje voor democratische vernieuwing en schrijver van het boek “Opstand in de polder”, is voorstander van “co-democratie, de democratie van het samenspel”. “Politiek kan meer
samen gebruiken” zo stelde hij. Wel 45% van de kiezers stemt of overweegt te stemmen op een lokale partij”. (bron: Nieuwsuur/Ipsos).
Volgens Blase verkeert de democratie in zwaar weer. “Mensen gaan niet stemmen of niet van harte of brengen een proteststem uit. Mensen ervaren onvrede, afkeer en staan met hun rug naar de gemeente en naar politiek Den Haag. Er is een mismatch tussen het politieke systeem en de leefwereld van mensen. Politieke partijen zijn nog gebaseerd op de klassieke zuilen, die in de samenleving veel minder een rol spelen. Maar 2% van de mensen is lid van een politieke partij en daarvan is 10% actief. Dat is maar 0,2% van de mensen terwijl 100% lid is van de onze democratie. Politiek zonder ideologie, gebaseerd op thema’s, past meer in deze tijd”, aldus Blase.
Democratische vernieuwingen
Waarna hij vervolgde: “mensen vinden het lastig zich één op één thuis te voelen bij een politieke partij. Je bent niet links of rechts, we shoppen per thema. We hebben de mogelijkheden ons anders te organiseren. Mensen willen betroken zijn en democratische vernieuwingen zoals burgerinitiatieven en lokale partijen helpen daarbij. Lokale partijen hebben minder angst inwoners te betrekken. Mensen zijn bereid om naar elkaar te luisteren, als ze maar gehoord worden”
Blase verwees daarbij naar de Burgertop H300, die in 2016 werd gehouden in de gemeente Heerhugowaard, waar hij waarnemend burgemeester is. Geïnspireerd door de Belgische G1000 gingen inwoners en ondernemers in gesprek over samen wonen, werken, leven en ondernemen. Een andere belangrijke vernieuwing die hij noemde is het thema stemmen. Dit jaar tijdens de gemeenteraadsverkiezingen is er voor het eerst een proef in Den Haag. De proef wordt opgezet aan de hand van ‘Het Nieuwe Kiezen’, ook een beweging die zich inzet voor democratische vernieuwing.
Afstappen van coalitie oppositie
Blase wil ook afstappen van coalitie en oppositie denken. “Het staat niet in de gemeentewet dat colleges zo gevormd moeten worden. Het is bedoeld om het gemakkelijker te maken maar is wel een machtsgedreven manier van werken. Terwijl er juist behoefte is aan nieuwe ideeën waar bedrijven en burgers oplossing voor hebben, denken partijen alles al te weten en vast te kunnen leggen. Waren er 8 jaar geleden al zo’n 30 gemeenten met een raadsakkoord, 4 jaar gelden waren het er over de 50 en dit jaar wordt een verdubbeling van verwacht.”
Blase beëindigde zijn betoog met een verwijzing naar wetenschappelijk onderzoeker en GroenLinks fractievoorzitter Lianne van Kalken uit Vlaardingen die meewerkte aan de routekaart voor raadsakkoorden. “Uit dit onderzoek blijkt onder andere dat er in gemeenten met een raadsakkoord minder wethouders voortijdig vertrekken, meer inwoners raadslid willen worden en er constructiever over bezuinigen wordt gesproken”. Volgens blase zijn er steeds meer informateurs beschikbaar die goed kunnen helpen bij een raadsakkoord. Een combinatie van een raadsakkoord en een coalitieakkoord zou volgens Blase een goede tussenstap kunnen zijn. ‘Beter een kleine stap die meevalt dan een grote stap die tegenvalt’ is zijn devies.
Raadsleden aan het woord
Na de toespraken was er gelegenheid voor vragen en kwamen Goudse raadsleden aan het woord. Een voor GBG belangrijke vraag ging over het ontbreken van overheidssteun voor lokale partijen. De 25 miljoen van de rijksoverheid is alleen voor landelijke partijen, als zitten er volgens GBG fractievoorzitter Jan de Koning wel positieve veranderingen aan te komen.
Theresia Uittenbroek, fractievoorzitter van Gouda Vitaal heeft het werken in raadsbrede werkgroepen als heel positief ervaren maar vond het jammer dat het buiten de werkgroep toch weer de coalitie tegen oppositie was. Waarop Blase opmerkte dat het lijkt alsof mensen veranderen as ze de raadszaal betreden. Politici, maar ook ambtenaren.
Niet warm van de oppositie
Paul Ruijgrok, de laatste jaren als raadslid in de oppositie met de Goudse VVD is voorstander van een andere manier van werken. “Oppositie daar word je niet warm van, het is heel strak. Raadsbreed werken is wel mee geëxperimenteerd maar het heeft nog geen raadsbrede voorstellen opgeleverd. In Gouda zijn vier experimenten geweest rond raadsbreed werken, maar als de inhoud is geweest en je gaat naar de raadszaal dan komt het model van coalitie en oppositie weer terug”.
Astrid van Eersel van 50+ partij die niet meer met de verkiezingen meedoet, zag, “achter de rug van anderen om, de hazen al voor de verkiezingen rennen”. Ook Lenny Roelofs, die onlangs haar SP lidmaatschap opzegde, vertelde zeker een voorstander van de referendum verordening te zijn maar van het proces “ziek te worden” en ze “wil er geen energie meer in steken”.
Denken in win-win
Michiel Bunnik, wethouder in Gouda en lid van het CDA, schoof, net als Annemiek Mul van GroenLinks, later op de avond aan omdat zij bij een door de gemeente Gouda georganiseerde bijeenkomst waren voor alle kandidaatsraadsleden. Iets waar Gemeentebelangen Gouda overigens helemaal niet zo blij was omdat dit vrijwel zeker symposium bezoekers heeft gescheeld. Volgens Bunnik hebben burgers vaak niet door welke krachten er in de raad aan het knokken zijn. Hij vertelde dat die avond tijdens de gemeentebijeenkomst een spel was gespeeld om stellingen te verdedigen en net zo lang te zoeken totdat iedereen achter de stelling stond. Hij vond dat denken in win-win, zoals dat ook in bedrijven gebeurt. Investeren in elkaar, elkaar begrijpen en leren kennen. “In het politieke landschap zijn we grotendeels hetzelfde, alleen met een andere verpakking”, aldus Bunnik.
Motivatie neemt af: zoek tussenstap
Annemiek Mul (GroenLinks), met Paul Ruijgrock (VVD) en Mieke Kars (D66) lid van de werkgroep die de experimentele raadsbrede werkwijze rond vier thema’s, waaronder de Omgevingswet, op papier zette, noemde het een fijne manier van werken. “Er is een goede start gemaakt maar de motivatie neemt wel af. Het was vooral gericht op de onderlinge verhoudingen, de afwezige was de burger”. Haar advies: “probeer een tussenstap te vinden”.
Jan de Koning, fractievoorzitter van Gemeentebelangen Gouda en in 2009 nog door oud-wethouder Tamara van Ark gevraagd om de college vormingsonderhandelingen te leiden van d kersverse fusiegemeente Zuidplas, gaf ook nog een advies mee: “kies niet voor een informateur die alleen een coalitieakkoord komt samenstellen, laat eerst de vraag stellen of er een raadsbreed akkoord bespreekbaar is”.
Voorzitter Jan van Ingen sloot de avond af met de woorden: “het gaat om vertrouwen en samenwerken aan deze cultuurverandering door elkaar ook iets gunnen”.
Foto’s door Theo Lucas (GBG):
1. Voorzitter Jan van Ingen opent het Symposium “Raadsbreed werken aan een Raadsakkoord in Gouda”
2. Bert Blase (burgemeester Heerhugowaard oprichter Code Oranje) aan het woord: “De democratie verkeert in zwaar weer en is toe aan vernieuwing.
