De gemeente Zuidplas heeft een meerjarig tekort op de begroting. Al langere tijd wordt er vanuit de gemeente een winstwaarschuwing gegeven. Veel vingers op sociale media wijzen direct naar het Vijfde Dorp, maar die kosten zijn niet in de begroting opgenomen. Dat is dus geen oorzaak van het tekort. Het lijkt erop of Zuidplas structureel te veel geld uitgeeft en te weinig geld binnenkrijgt. Maar waar komt dat tekort vandaan en hoe doen de andere gemeenten in de regio het?
Geen verrassing
Met de presentatie van de zomernota waren de tekorten geen verrassing. Eerder was er al door wethouder Schuurman een winstwaarschuwing gegeven tijdens een commissievergadering. Voor de derde keer in de nog korte historie van Zuidplas lezen we termen zoals aanpassingen, ombuigingen of herstelplan. Het woord ‘bezuinigen’ wordt zorgvuldig vermeden. Ging het in 2011 om een paar miljoen (waarbij toen wethouder van der Torn aftrad vanwege ruzie over de OZB-verhoging met zijn eigen partij), was het in 2021 al bijna tien miljoen euro. Nu lijkt het hek van de dam en schiet, als er niks wordt gedaan, het tekort naar ruim 14 miljoen in 2027. Dit is 10% van de totale jaarrekening van Zuidplas.
Alle randgemeenten gaan de min in
Niet alleen Zuidplas loopt tegen een tekort aan, ook de buurgemeenten hebben richting 2026 een tekort. Toch verschilt het per gemeente hoe groot de tekorten zijn. Waddinxveen verwacht dan een klein tekort van 348.000 euro en het jaar er op 2,2 miljoen tekort. Gouda verwacht in 2026 een tekort van 2,4 miljoen en in 2027 slechts 112.000 euro te kort. Zuidplas wordt door Lansingerland echter ingehaald en ten opzichte van Zuidplas, 12.8 miljoen tekort, zal het in deze buurgemeente oplopen tot 19,6 miljoen in 2026 en 25,5 miljoen in 2027. Capelle schiet pas in 2027 de rode cijfers in, dan verwacht men een tekort van 5,5 miljoen.
Waarin zit de pijn.
Bij begroting waren er afgelopen jaar al 2 jaren (2026 en 2027) voorlopig geaccepteerd als jaren met een negatief saldo. De gemeente moest hier nog een oplossing voor zien te vinden. Na analyse van de zomernota zijn de tekorten op een aantal punten terug te vinden. Het probleem van Zuidplas kan hiermee nog groter worden in de toekomst. Maar de grootste problemen zijn:
- Stijgende voorzieningen jeugdhulp
- Meerkosten van het onderhoud van openbare ruimte door stijging prijzen
- De nieuwe CAO voor gemeenteambtenaren
- De hogere kosten die voor gemeenschappelijke regelingen moeten worden betaald
- De groei van de gemeente en gevolgen voor ambtelijk apparaat
- Stijgende rentelasten
- Hogere kosten stichting Zo!
Stijgende voorzieningen jeugdhulp
Een van de grootste kostenposten is gelijk een onderwerp dat al bijna 10 jaar de gemeentebegroting aanvalt, de jeugdhulp. Vanaf 2015 zijn deze taken van de Provincie en de Rijksoverheid overgegaan naar de gemeenten. Dit werd ingezet als een bezuinigingsoperatie, waarmee minder zorg nodig zou zijn. Niets is echter uitgekomen van de wensen van toenmalig staatssecretaris van Rijn. Zuidplas schrijft al jaren rode cijfers en krijgt door druk vanuit de VNG wel extra geld, maar dat is niet voldoende. Met de aangenomen hervormingsagenda jeugd moet dit probleem minder nijpend worden, maar vooralsnog liet het college weten niks structureels te krijgen en alleen incidenteel geld. Tijdens het persgesprek van afgelopen week legde wethouder Klovert het uit: “we kunnen niet zoveel doen, omdat Zuidplas verplichtingen kent vanuit de jeugdwet. Doen wij of ZO! dat niet, dan mag men naar de huisarts die alsnog het verwijsbriefje tekent. Omdat Zuidplas deze zorgt moet leveren is het een zogenaamde openeinderegeling die elk jaar weer verrassingen geeft.
Meerkosten beheer openbare ruimten
Zuidplas is het afgelopen jaar geconfronteerd met grote stijgingen op het gebied van kosten voor beheer van openbare ruimte. Wethouder Zijlstra legde uit dat de prijs van asfalt bijvoorbeeld enorm is gestegen. Deze stijgingen worden doorbelast aan de aannemers. De meeste stijgingen zitten hier in het reguliere werk en niet in de grote projecten. Deze zijn in aanneemsom echter wel meer gestegen, wat in de toekomst hogere kapitaalslasten zal meebrengen.
De nieuwe CAO voor gemeenteambtenaren
De ambtenaren van de gemeenten in Nederland hebben een nieuwe CAO afgesloten en hiermee zijn de loon- en werkgeverskosten van de gemeente Zuidplas enorm gestegen. De CAO wordt afgesloten door de VNG namens gemeenten en de vakbonden namens de ambtenaren. Hierin zit onder andere een loonsverhoging van 13% na jaren van marginale loonstijging. Zuidplas moet dit aan haar ambtenaren te betalen.
Hogere bijdragen voor gemeenschappelijke regelingen
Zuidplas neemt deel aan meerdere gemeenschappelijke regelingen zoals de recreatieschappen Hitland en de Rottemeren, de GGD Hollands Midden en de veiligheidsregio. Bij deze organisaties zijn het afgelopen jaar de kosten gestegen (net zoals bij de gemeenten zelf) en deze moeten worden betaald door de deelnemende gemeenten.
De groei van de gemeente
Zuidplas is een groeigemeente en dat kent twee kanten. Natuurlijk stijgen de inkomsten van het gemeentefonds en van de OZB, maar de voorzieningen stijgen hard mee en daarmee ook de kosten van het ambtelijk apparaat die meegroeit. Dit heeft meerkosten voor huisvesting van de gemeente. Daarnaast zijn er incidenteel meerkosten voor het inhuren van een ad interim gemeentesecretaris en controller.
Stijgende rente
Zuidplas heeft nogal wat leningen uitstaan om investeringen te betalen en dat geld werd voorheen tegen lage rente geleend. Echter met de stijging van de rente zijn de kosten hiervan gestegen.
Meer geld voor Stichting Zo!
Stichting Zo! is 2 jaar geleden gestart met het overnemen van bepaalde zorgtaken van de gemeente Zuidplas. Uiteindelijk bleek dat er meer mensen nodig waren om het werk gedaan te krijgen en dat werk moest ook in meer ruimte gedaan worden. Omdat de gemeente opdrachtgever is moet zij bijdragen aan de meerkosten die hieruit voorkomen.
Conclusie: Zuidplas afhankelijk van externe factoren en geld van Rijksoverheid
De gemeente Zuidplas is niet alleen zelf debet aan de situatie. Het heeft erg last van een te lage bijdrage voor taken van de Rijksoverheid en ook de verslechtering van de algehele financiële situatie in Nederland. De kosten voor het nieuwe vijfde dorp veroorzaken nog geen problemen dus lijkt het de enige manier om te bezuinigen om zo de verliezen te beperken. Tegen alle miljoenen die Zuidplas meer moest uitgeven kreeg het structureel slechts 700.000 euro per jaar vanuit Den Haag erbij. Wethouder Schuurman gaat, via de VNG, blijvend een appél doen naar de Rijksoverheid, want de rek zal er uiteindelijk uitraken. Er komt een moment dat bezuinigen en hogere belastingen het gat niet meer kunnen dichten. Deze zomer gaat men eerst kijken hoe de begroting van 2024 sluitend gekregen kan worden, dat is met bijna 9 miljoen euro al een bijna niet te overbruggen gat.
Kan Zuidplas failliet gaan?
Een vraag die meermaals wordt gesteld op sociale media is of de gemeente failliet kan gaan. Nee, het is geen bedrijf, maar het kan wel onder Provinciaal preventief toezicht komen staan. Indien er gesaneerd moet worden om zo de schulden weg te werken, wordt Zuidplas een zogenaamde artikel 12 gemeente. Hierbij krijgt de provincie het voor het zeggen en bepaalt de overheid ook het maximale belasting tarief.
De schulden worden dan ingelost via een extra bijdrage uit het gemeentefonds. Soms kan dit vele jaren duren en al die tijd blijft de gemeente onder curatele staan. In 1979 heeft de voormalige gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel al een keer deze status aangevraagd. Er was toen door de bouw van de wijk Zuidplas, op verzoek van hogere overheden, een schuld van 5 miljoen gulden ontstaan.
