Het dreigende tekort van de gemeente Zuidplas over de aankomende jaren is geen uitzondering in vergelijking tot veel andere gemeenten. Uit onderzoek van de NOS blijkt dat 2/3 van de gemeenten in 2026 tegen tekorten aanlopen. Accountantskantoor BDO vreest dat dit gaat oplopen naar 80% bleek uit hun onderzoek in januari.
Met de komst van een nieuw kabinet blijkt uit de financiële doorrekening dat er geen extra gelden voor de gemeenten beschikbaar komen. Even was er blijdschap dat de opschalingskorting definitief geschrapt werd, maar door te weinig correcties op de schommelingen blijft het voor veel gemeenten een onzekere periode. Al langere tijd waarschuwt de koepelorganisatie voor gemeenten, de VNG, voor het ravijnjaar 2026. De vooruitzichten voor 2027 en 2028 zijn vooralsnog nog negatiever.
Maar hoe zit dat dan met de inkomsten van de gemeente? In 2023 kreeg Zuidplas € 94.700.000,- van de rijksoverheid, goed voor ongeveer 57% van de inkomsten. Daarnaast met de reserves en grondexploitaties is er ruim 45 miljoen beschikbaar. Van de lokale belastingen is het aandeel kleiner dan vaak wordt geroepen op sociale media, slechts 15% (24,4 miljoen euro). Daarvan is is 10,8 miljoen de opbrengsten van OZB aanslagen. Verhogen van deze belasting is vaak maar een klein aandeel (6,6%) op de hele jaarrekening.
2024 en 2025 financiëel neutraal, vanaf 2026 grote tekorten
Zoals eerder al aangegeven komen er grote tekorten pas in 2026. Na het bekend worden van de Meicirculaire (een zeer complexe berekening hoeveel de Rijksoverheid geeft per gemeente voor de komende jaren) blijkt dat het ravijn niet weg gaat, het is iets minder diep geworden door het wegvallen van een jeugdzorgbezuiniging en schrappen opschalingskorting voor kleine gemeenten. Maar de val zal voor Zuidplas (en ruim 200 andere gemeenten) heel hard zijn :
Hoe Zuidplas dit verder moet gaan oplossen zal nader bekeken worden, verhogen van de OZB moet minimaal 50% zijn en het bedrag van het tekort is bijna groter dan dat er aan subsidies aan organisaties en verenigingen wordt verstrekt op dit moment. In een persconferentie liet wethouder Schuurman weten de hoop op een andere koers vanuit de Rijksoverheid nog niet te hebben opgegeven maar zal hij wel met de gemeenteraad naar oplossingen moeten kijken.
Oorzaken tekorten
De grootste oorzaak van de tekorten is het minder geld voor meer taken vanuit de Rijksoverheid. Jeugdzorg en WMO zijn hier voorbeelden waarbij er door het Rijk een bezuiniging werd verwacht maar in de praktijk blijkt er meer geld heen te moeten. Zuidplas moet dit betalen vanuit wettelijke verplichting. Een andere wettelijke verplichting is het volgen van de CAO voor ambtenaren, waarin de lonen (dus kosten) stijgen. Stijgende loonkosten en hogere materiaalkosten maken aanbestedingen voor werken fors duurder. Dat is bij het eigen werk van de gemeente te zien maar ook bij de gemeenschappelijke regelingen. Hier wordt door de besturen van deze regelingen een hogere bijdrage gevraagd. Ander kostenpunt is de veel hogere rente die bij kredieten voor investeringen worden aangevraagd.
De kosten voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen is geen kostenpost en wordt betaald, zelfs het leegstaande Kavel 13 op de Kleine Vink. De opvang van vluchtelingen nu in Van der Valk en straks in het AZC worden door het COA betaald.
Invloed vijfde dorp
In de stukken is er nog maar beperkt invloed te zien van de besluitvorming over het Vijfde Dorp. Er zijn wel voorbereidingskredieten afgesloten maar die worden niet als onderdeel van de reguliere begroting maar van de grondexploitatie geboekt. Dat wordt ook gedaan met kosten voor de vele inhuur voor het maken van de plannen en andere kosten. De grondexploitatie start met een negatief saldo maar kan over aantal jaar, als de rente lager is en de markt verder is aangetrokken zo omslaan in een positief saldo. Vooralsnog denkt Zuidplas dat dit over 20 jaar, als het dorp opgeleverd is, kostenneutraal zal gaan gebeuren. Mocht de economie slechter worden kan het Vijfde Dorp tot een groot fianciëel drama kunnen uitdraaien, maar dat is nu nog koffiedik kijken.
Op de sociale media is de roep groot om het project te stoppen maar dat zou op dit moment de gemeente Zuidplas zeker een artikel 12 gemeente maken. De gemeente heeft al zoveel verplichtingen (al sinds de planvorming 20 jaar geleden) op zich genomen dat dan zeker Zuidplas een armlastige artikel 12 gemeente (soort van failliet) worden.
Hoop op nieuw kabinet
Hoewel de eerst berekeningen nog niets laten zien kan het tij voor gemeenten keren bij het aantreden van het nieuwe kabinet. Nu de namen bij de functies worden gezet en er witte rook is, zal dit kabinet snel aan de slag gaan. De Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft al laten weten door te gaan met het probleem op de agenda te blijven zetten. Maar vooralsnog blijft er financiëel slecht weer in aantocht. Dinsdag 9 juli wordt de zomernota en de jaarrekening behandeld door de gemeenteraad.