Over minder dan een half jaar staan de verkiezingen voor de gemeente Zuidplas op de agenda, het vierjaarlijks ijkmoment voor de gemeentepolitiek. De inwoners stemmen dan voor de invulling voor de 29 gemeenteraadszetels, net zoveel als deze periode. Het aantal zetels zal in de toekomst doorgroeien, bij meer dan 50.000 inwoners wordt dat 31 zetels. Maar op 1 januari 2025 had Zuidplas bijna 49.000 inwoners dus kwam er geen uitbreiding van de raad. Tijd om terug te blikken en morgen, vooruit te gaan blikken.
Hierbij kijkt de redactie vooral naar de cijfers en niet over genomen besluiten zelf. Dat zijn besluiten genomen door een democratisch gekozen gemeenteraad en inhoudelijk hoort de pers daar neutraal over te verslaan. Wel mag de pers een kijken naar opvallende zaken die plaats hebben gevonden. Deze periode staat vooral bekend om belangrijke besluiten (Cortelande, ROL) maar ook om de vele wisselingen in de gemeenteraad, de vele vergaderingen en in de ogen van de pers, een te grote geheimhouding wat controle van de pers op de lokale democratie niet makkelijk maakt.
Bij de vorige verkiezingen werd de ChristenUnie/SGP de grootste partij met 6 zetels, net voor de VVD. Bij de verkiezingen behaalde 7 van de 8 partijen de kiesdeler en mocht plaatsnemen in de gemeenraad;
Nadat vooral GroenLinks-PvdA uit elkaar was gevallen steeg het aantal partijen van 7 naar 10. Raadslid Pouwels stapte direct bij de aanvaarding van de zetel uit GroenLinks-PvdA nadat ze dat eerder had gedaan bij de VVD. Het kopstuk uit 2022 van de partij GroenLinks-PvdA Denise Leliënhof vertrok in 2025 en ging alleen als raadslid zelfstandig verder. Wilko Van stopte als raadslid maar na het overlijden van Willem de Jong, werd hij weer benoemd, alleen niet maar als onderdeel van de Nieuw Elan Zuidplas fractie.
Dit was voor Zuidplas begrippen bijzonder, drie raadsleden die uit een fractie stappen tijdens een periode. Het opstappen van Pouwels bij de VVD werd al als uniek beschouwd. Er was van allerlei kanten kritiek op Pouwels, Van en later Leliënhof met termen zoals zetelroof. Echter wettelijk mag dit, een lid kan zich na afsplitsing aansluiten bij een andere fractie of als zelfstandige fractie verdergaan legt de Kiesraad uit. Een lid wordt namelijk op persoonlijke titel gekozen en behoudt bij afsplitsing zijn zetel. Echter bij tijdelijk of definitief vertrek gaat de zetel terug naar de partij waar oorspronkelijk de zetel toe behoorde.
Aanwezigheid
Opvallend is dat bij de traditionele partijen men netjes vaak aanwezig is maar vooral bij de afgesplitste raadsleden Pouwels, Van en Leliënhof lijkt dat men veel vaker afwezig is. Deels kan dit, zoals bij raadslid Pouwels, liggen aan gezondheidsredenen. Daar waar een partij kan kiezen voor tijdelijke vervanging, is dat bij een eenmansfractie niet mogelijk.
Maar de gemeenteraad heeft de afgelopen 3,5 jaar slechts 2 van de 52 vergaderingen (tot aan het zomerreces) compleet vergaderd. De eerste keer was bij de installatie, de andere keer was dat bij het besluit over Cortelande. Alle andere keren waren er 1 tot 8 van de 29 raadsleden afwezig. Uiteraard geldt hier ook voor dat er vaak wel een reden voor is zoals gezondheid of gezin maar het viel wel op ten opzichte van eerdere perioden in Zuidplas waar meer raadsleden aanwezig waren. Raadleden Adriaanse en Clavaux (beiden D66) sloegen geen vergadering over.
Raadsleden doen dit naast vaak een betaalde baan. Een gemiddeld raadslid heeft 2 tot 8 vergaderingen per maand in de avonduren, spreken met inwoners, krijgen lastige persvragen die beantwoord moeten worden en uiteindelijk moeten alle behandelstukken wel gelezen worden. Vooral voor een eenmans/vrouwsfractie is dit heel veel werk. Hiervoor krijgt een raadslid wel een maandelijkse wedde à € 1.612,85 bruto en een onkostenvergoeding van €215,94. Daarboven op komen nog extra vergoedingen voor bijvoorbeeld fractievoorzitters.
Wisselingen en tijdelijke vervanging
In totaal stopte tijdens de afgelopen periode maar liefst 8 raadsleden: Klovert(D66), De Haas (VVD) en Schuurman (ChristenUnie/SGP) werden wethouder in Zuidplas en Van Woudenberg (D66) in Capelle aan den IJssel. Uit de Bulten (VVD) en De Jong (NEZ) stopten vanwege gezondheidsredenen en Stoorvogel (ChristenUnie/SGP) kon het raadswerk niet bolwerken met baan en gezin erbij. Meest verdrietige is toch wel het overlijden van De Jong na zijn vertrek bij NEZ. Hij vond het verschrikkelijk om te moeten vertrekken al en met hem is de lokale politiek een markante Moordrechtenaar verloren.
Naast de wisselingen werden er ook een aantal malen gekozen voor een vervanger. Door de lange afwezigheid van Uit de Bulten (VVD), de Jong (NEZ) en Leliënhof (toen nog GroenLinks-PvdA) werden zij vervangen door tijdelijke raadsleden Christiaanse en Rietveld (VVD), Van den Ende (NEZ) en Bovens (GroenLinks-PvdA). Die laatste heeft zelfs het maximale van drie perioden van 16 weken ingesprongen ter vervanging. Beuving en Van Gerwen (Beiden VVD) werken kort vervangen, de laatste vanwege zwangerschap.
Vergaderingen
Er werd veel vergaderd op het gemeentehuis waarvan een aantal niet toegankelijk waren voor de pers en publiek. Zo is er een werkgroep Cortelande waarbij de nieuwsgierige oren van de verslaggevers niet welkom zijn. Ook andere werkgroepen zoals over de vergadercultuur en de auditcommissie zijn achter gesloten deuren. Ook een aantal vergaderingen van de raad en commissie zelf als ook heisessies van de raad zijn niet openbaar geweest. Maar uit onderzoek bleek dat het aantal vergaderingen in 2023 en 2024 beduidend hoger lag dan de jaren ervoor.
Stemgedrag
Hoewel het stemgedrag niet goed te filteren is per periode op de gemeentelijke website is er geen echte tegenpartij aan te wijzen in de gemeenteraad. Als fractie stemde VVD het minst voor met 80,3% en GroenLinks PvdA met 88,4% het meest voor. De meeste stemmen persoonlijk van een raadslid ligt bij raadslid Van die 96% voor stemde bij aanwezige stemmingen. Luijt (D66) stemde met 78% het minste voor. Enkele raadsleden hebben zich onthouden bij de stemming op grond van belangenverstrengeling omdat men bestuurslid of werknemer was bij een organisatie of bedrijf.
Bij de stemmingen is ook hier de afwezigheid van raadsleden terug te zien, Leliënhof was bij 33% van de stemmingen niet aanwezig en ook de andere afsplitsers Van en Pouwels scoorden net als Beuving (VVD) meer dan 10% afwezigheid bij de stemmingen. Dit zijn stemmingen waarbij het raadslid niet werd vervangen.
Bij de stemming van Cortelande (Vijfde Dorp) werd er bijzonder gestemd. SP was al tegen vanaf dag 1, NEZ stemde ook tegen en dat deden de coalitie raadsleden Meppelink (CDA), Beuving en Boogerman (VVD). De andere partijen en raadsleden stemde voor het raadsvoorstel.
Opvallend
Meer subjectief keek de redactie ook nog naar hoe de vergaderingen gaan. Vaak langdradig en veel herhalingen en de invoering van spreektijd blijft ook een heet hangijzer. Het niet (willen) volgen van de vergaderorde was ook iets wat nieuw lijkt in Zuidplas, vooral raadslid Pouwels moest wel eens door de voorzitter tot de orde worden geroepen. Maar gelukkig zijn er ook lichtpuntjes te bespeuren in de gemeenteraad.
Bij raadsvergaderingen was er niet om het enthousiaste gedrag van het jongste raadslid heen te gaan, Ryan Adriaanse van D66. Hij zit vol ideeën en daagt oudere raadsleden graag speels uit, soort van jonge hond in de Roedel. Misschien is hij wel samen met Meppelink (CDA) raadsleden die toonbeeld zijn van een nieuwe bestuurscultuur. Meppelink was energiek en sterk op inhoud maar wel met gepaste emotie en spaarde daarbij het college niet, iets zoals democratie ooit bedacht was met de invoering van dualisme.
Schriftelijke vragen
De gemeenteraadsleden mogen het college bevragen over onderwerpen. Opvallend was dat er vaker naar mondelinge vragen werd gegrepen als middel voorafgaand een raadsvergadering. Het aantal schriftelijke vragen van de afgelopen periode is minder dan de perioden hiervoor. Deze vragen moeten binnen 30 werkdagen worden beantwoord maar diverse malen mocht de wethouder met excuses en een uitstelbrief komen dan voorheen. De VVD en GroenLinks-PvdA hebben de meeste vragen gesteld. Van de eenmansfracties stelde alleen raadslid Pouwels enkele vragen. Van de andere partijen viel op dat NEZ slechts tweemaal vragen heeft gesteld.