Het college van B&W heeft zorgen over de financiën van de gemeente Zuidplas en heeft besloten de gemeenteraad op een informatieavond op 12 april een voorwaarschuwing te geven. De optelsom van de eerdere al aangegeven wijzingen in het gemeentefonds met daarbij de hogere inflatie en rente sturen de gemeente af op een jaarlijks verlies in de huidige begrotingen die vorig jaar zijn vastgesteld.
In een presentatie voor de raadscommissie door Marco Stuij, Coördinator financieel beleid bij Gemeente Zuidplas, werd duidelijk dat het meerdere zaken waren die debet waren aan het te verwachte verlies. Stuij waarschuwde wel dat er nog grote verschillen kunnen zitten in de cijfers door bijvoorbeeld wel of niet over de brug komen van de overheid dus plaatste hij een grote disclaimer erbij. Maar dat het zorgelijk is en dat er wat moet gebeuren was duidelijk en dat werd door wethouder Schuurman nogmaals onderschreven. Volgens hem kon er niet gewacht worden tot de zomernota.
Waar zitten de pijnpunten
- Jeugdhulp
Al jaren stijgen de kosten van jeugdhulp explosief, niet alleen aan de kant van de zorgverleners maar ook het aantal kinderen dat in aanmerking komt voor jeugdhulp is gestegen in Zuidplas. De overgang van rijk en provincie naar gemeenten hadden de kosten moeten drukken maar alle gemeenten in Nederland hebben dit probleem. Een stop op zorg kan en mag niet van de jeugdwet en de beoogde bezuinigingen die voor ogen waren in de laatste begroting worden niet behaald. Bij de uitvoerder namens de gemeente Zuidplas, stichting Zo!, moet geld bij omdat anders er problemen ontstaan door wachtlijsten. - Opschalingskorting
De Rijksoverheid heeft jarenlang het idee gehad dat schaalvergroting bij gemeenten een grote efficiency slag zou opleveren als gemeenten minimaal 100.000 inwoners zou hebben. Daarom kwam er een soort van straf voor gemeenten die kleiner bleven en voor Zuidplas is dat 37,50 euro per inwoner (ongeveer 1,7 miljoen) per 2026 minder wordt uitbetaald aan de gemeente. Gemeenten proberen met de VNG zich te verzetten bij de Rijksoverheid maar tot nu toe hangt deze korting nog steeds boven het hoofd. - Accress
Als onderdeel van de jaarlijkse bijdrage van het gemeentefonds is het Accress één van de belangrijkste inkomstenbronnen van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. De jaarlijkse toe- en afname van het Gemeentefonds die voortvloeit uit de koppeling aan de rijksuitgaven wordt het accres genoemd. Dit Accress is echter bevroren bij het aantreden van Rutte IV en daarom krijgt Zuidplas minder in de jaarlijkse bijdrage. - Inflatie, CAO en rentestijging
Het zit even niet mee in Nederland en daarom is de inflatie groot. Dit ziet de gemeente terug op allerlei vlakken. Op het gebied van Energiekorting en extra uitkeringen is er vanuit de Rijksoverheid extra geld beschikbaar gekomen. Maar voor de stijgende kosten die leveranciers in rekening brengen is geen bijdrage en deze hogere rekeningen moet de gemeente wel betalen.
Een ander onderdeel is de stijging van de rente, iets waar Zuidplas met investeringen ineens veel meer kwijt is bij het lenen van geld. Een gemeente kan niet alles zomaar aanschaffen of laten uitvoeren en moet geld lenen hiervoor. Stond de rente afgelopen jaren nog op 1,2% maar schiet nu al naar de 3%. Ambtenaren hebben daarnaast, zoals veel andere bedrijfstakken, een nieuwe CAO. Hiervoor was al geld gereserveerd maar blijft op de begroting drukken. - Gemeenschappelijke regelingen
Zuidplas neemt deel aan een aantal gemeenschappelijke regelingen zoals ODMH, recreatieschap Hitland en Rottemeren, de Veiligheidsregio en IJsselgemeenten. Hiervoor betaald de gemeente een bijdrage maar met de nieuwe begrotingen die worden ingediend, zal er meer moeten worden betaald. De inflatie slaat ook bij deze organisaties toe.
Kortom een hoop aantal factoren die het huishoudboekje van Zuidplas negatief verstoren en waar men eigenlijk niet veel aan kan doen. In de behandeling in de raadscommissie werd benadrukt dat dit alles zonder de kosten van de plannen van het Middengebied (Vijfde Dorp) is.
De onzekerheid van de inkomsten van Zuidplas
Hoe Zuidplas hier mee om moet gaan is nog niet duidelijk. De grootste onzekerheid ligt nu bij de Rijksoverheid. Ongeveer 61% van de 134,3 miljoen euro aan inkomsten van de gemeente Zuidplas komen van de uitkering van het gemeentefonds. Jaarlijks worden er drie keer gekeken welke gelden structureel en incidenteel beschikbaar worden gesteld via een zogenaamde mei-, september- en decembercirculaire. Gelet op de uitkomsten waarbij iedere keer weer nieuwe dingen af en bijkomen is het soms net een tombola. Uiteindelijk is de minister van Binnenlandse Zaken hier eindverantwoordelijk voor en wordt er via de Vereniging van Nederlandse Gemeente gelobby ’t om gelden voor extra uitgaven maar ook een structurele betere en eerlijk verdeeld gemeentefonds te krijgen.
Wel zeker is de inkomsten van lokale heffingen van Zuidplas, dat is in 2023 begroot op ruim 25 miljoen. Hiervan is 11,1 miljoen OZB, 6,6 miljoen afvalstoffenheffing en 4,2 miljoen aan rioolheffing. Echter mogen deze laatste 2 belastingen alleen gebruikt worden voor respectievelijk afval en riool en niet voor andere dingen volgens de wet.
Hoe gaat Zuidplas het gat oplossen?
Dat wordt de meest spannende vraag waarop wethouder Schuurman geen antwoord kon geven. Volgens hem wordt dit verder uitgezocht. Vragen hierbij blijven; Wat gaat de Rijksoverheid wel of niet korten of extra betalen. Maar zonder dit kan het tekort oplopen en zijn bezuinigingen of verhoging van de belasting eigenlijk wel te verwachten. In het vooruitzicht staat ook dat de begroting van 2024 sluiten moet zijn van de Rijksoverheid ondanks de vele onzekerheden. Met de Zomernota zal mogelijk meer duidelijk worden maar dat het geen feestje op de gemeentelijke financiële afdeling gaat worden, is zeker. Uiteindelijk zal de gemeenteraad een beslissing nemen over de te nemen maatregelen.
