Een bericht op de sociale media van de gemeente Zuidplas, dat de kerktoren van de hervormde kerk van Zevenhuizen niet meer tussen 23:00 en 07:00 uur mag luiden. Na dat de eerste lachrimpels over het afschaffen van deze eeuwenoude gewoonte zijn weggetrokken, denk je, waar bemoeit de gemeente zich mee? Maar het blijkt terecht. De kerktorens van de kerken van Moordrecht en Zevenhuizen zijn niet eigendom van de kerk. De ‘burgelijke gemeente’ is eigenaar van de beide torens, dankzij Napoleon.
Toen Nederland onderdeel was van de Bataafse Republiek, was er sprake van een sterke scheiding van Kerk en Staat. De Bataafsche Republiek viel als vazalstaat indirect onder de Franse Republiek, waar deze scheiding strict werd gehouden. De Wetgevende Vergadering van de Bataafsche Republiek legde in de Staatsregeling van 1 mei 1798 vast dat voortaan alle kerkgebouwen opnieuw moesten worden verdeeld onder de verschillende lokale kerkgenootschappen.
Echter de kerktorens vielen daar niet onder. Dat stond in de zin: ‘de torens aan de kerkgebouwen gehegt, benevens de klokken, met derzelver huisingen, worden verklaard , eigendommen te zijn en te blijven der Burgerlijke Gemeenten, staande ten allen tijde onder dezelver beheering en onderhoud’. Napoleon zag kerktorens als een strategisch object en dat ging verder dan de uitkijktoren. Hij gebruikt de kerktorens om berichten te verzenden. Het uiterst geheimzinnig communicatiesysteem heet De Chappe. Het zijn grote houten seinen bovenop kerktorens die binnen twee uur gecodeerde berichten van Parijs naar Lille konden overbrengen. In Nederland hebben deze systemen ook gestaan op kerktorens maar na de val van Napeleon verdwenen de seinen. Daarnaast werden de kerktorens door Napoleon gebruikt voor landmeting, wat bij de invoering van het Kadaster in 1811 goed uitkwam.
Veel kerktorens waren dus van de burgelijke gemeente en die waren dan ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de torens, maar niet voor het kerkgebouw. In de loop der eeuwen zijn de torens van Nieuwerkerk en Moerkapelle terug bij de kerkgemeenschappen gekomen. Maar nog steeds is de wet geldig die de kerktorens stelt als gemeentelijk eigendom als dit niet iets is over gegaan. In 2000 heeft de Hoge Raad hierover een uitspraak gedaan dat de gemeenten eigenaar zijn én dan ook verantwoordelijk voor het onderhoud blijven. Daarom heeft Zuidplas eerder de klok van Zevenhuizen moeten herstellen en de toren van Moordrecht moeten redden van boktorren nadat de spits los kwam tijdens een storm.
Bij een eerdere behandeling van de vastgoednota in de gemeenteraad blijkt dat Zuidplas graag de torens van de hand wil doen, maar de kerkelijke gemeenten willen (en kunnen mogelijk) niet de onderhoudskosten dragen. Maar onder het motto, wie betaalt die bepaalt, was Zuidplas wel dankbaar aan Napoleon en is de toren in Zevenhuizen voortaan stil.
