Stel je wordt wakker op een ochtend en je denkt, ik ga mijn eigen politieke partij oprichten. Hoe gaat dat dan? Kan ik op mijn fiets springen en bij de burgemeester op de koffie en is dan alles geregeld? Nee, zo werkt dat niet in Nederland. In de Kieswet staat het hele proces en er komt nogal wat voor kijken om deel te mogen nemen. Gouwe IJssel Nieuws dook in de Kieswet en zette een en ander op een rijtje :
Starten eigen partij met naam
Je mag deelnemen aan de verkiezingen als een partij met een naam of blanco. Bij dat laatste staat er geen partijnaam maar alleen maar het lijstnummer boven het stembiljet. Maar wil je wel een naam van je partij erboven hebben staan, dan moet je die eerst vastleggen. Uiteraad mag je niet zomaar een bestaande naam zoals PVV of SP gaan gebruiken. Die namen zijn vastgelegd bij de Kiesraad.
Maar als je bijvoorbeeld Zuidplas Vooruit wil gaan vastleggen, dan moet je dat voor 22 december gaan doen bij de Kiesraad in Den Haag. Hiervoor moet een waarborgsom € 125 worden betaald, moet je partij statuten hebben (goedgekeurd door een notaris) en moet de indiener ook een volmacht van het bestuur van de nieuwe partij hebben. Op uiterlijk 6 januari 2026 ligt er een besluit en kan men hier bij de Raad van State nog beroep aantekenen.
De partijen die al in de Tweede Kamer zitten of al eerder zijn geregistreerd hoeven dit niet te doen. Wel moeten zij bij de gemeente een toestemmingsformulier hebben dat zij de partijnaam ook daadwerkelijk mogen gebruiken van het partijbestuur. Als deze ontbreekt, zal de gemeente de lijst zonder naam uitbrengen.
Aanmelden
Het is verstandig om zich alvast bij de gemeente aan te melden als men wil gaan meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen. De gemeeten zal dan ondersteuning geven en ook uitleggen welke deadlines er zijn voor het inleveren van de verplichte documenten. Wie te laat is, kan niet meedoen. Zo streng is de Kieswet.
Kandidaten
Het is verstandig om een goede kandidatenlijst te hebben. Wie weet gaat Zuidplas Vooruit wel meer dan 1 zetel halen! Maar aan kandidaten voor de gemeenteraadsverkiezingen hangen ook voorwaarden! De belangrijkste is dat de kandidaat in Zuidplas woont. Is dat niet het geval moet er een verklaring worden getekend dat men bij verkiezing, naar Zuidplas wil gaan verhuizen. Wie niet in Zuidplas woont, mag niet in de gemeenteraad van Zuidplas.
De kandidaat moet bij installatie in de gemeenteraad 18 jaar oud worden. Wie jonger is mag wel op de lijst als deze in de vier jaar van zitting 18 jaar oud wordt. Een kandidaat die geen onderdaan van de Europese Unie is, moet ten minste 5 jaar legaal in Nederland wonen voordat zij raadslid kunnen worden. En de rechter moet geen besluit genomen hebben om het actieve kiestrecht te ontnemen.
Wie een strafblad heeft kan wel de gemeenteraad in. De Kieswet heeft geen uitsluitingen hierop vastgesteld maar de Kiesraad geeft wel het advies aan partijen om aan kandidaten een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) te overleggen.
Ondersteuningsverklaringen en waarborgsom
Wie in Zuidplas voor het eerst deel wil nemen, moet wel steun hebben van mensen en daarom moeten er voor een gemeente als Zuidplas 20 ondersteuningsverklaringen worden ondertekend. Deze kunnen alleen worden afgelegd door personen die binnen die in Zuidplas als kiezer zijn geregistreerd waaronder ook de kandidaten. Het is niet toegestaan meer dan één ondersteuningsverklaring per persoon te tekenen. Ook afdelingen van landelijke partijen moeten deze verklaringen bij een eerste deelname laten tekenen. Partijen zoals de NGP die vorige keer geen zetels halen moeten ook weer deze ondersteuningsverklaringen laten tekenen.
Zonder deze 20 verklaringen zal het centraal stembureau de partij uitsluiten van deelname aan de verkiezingen. Dat geldt ook voor de waarborgsom die partijen moeten betalen voor deelname. Wie deel wil nemen moet €225 betalen als men nog geen deel uitmaakt van de gemeenteraad. Dit bedrag wordt terug betaald als men minimaal 75% van de kiesdrempel haalt of als blijft dat men niet deelneemt omdat zaken niet goed geregeld zijn.
Centraal stembureau
Het centraal stembureau van de gemeente Zuidplas gaat alle papieren uiteindelijk controleren als het ingeleverd wordt. Dat inleveren is op de dag van de kandidaatstelling op 2 februari 2026 en dat moet gebeuren met iemand die een volmacht heeft van zijn partij om dat te doen. In de zitting van dit stembureau wordt ook bekend gemaakt wat er eventueel niet klopt. Partijen kunnen dan op woensdag 4 en donderdag 5 februari nog “verzuimen” verbeteren. Op vrijdag 6 februari wordt definitief besloten of partijen en kandidaten wel of niet mogen meedoen in een openbare zitting. Er kan dan nog beroep worden aangetekend bij de Raad van State maar uiterlijk 16 februari wordt alles definitief.
Het centraal stembureau zal bij de verkiezingen ook de lijst volgorde bekend maken. De partijen die wederom meedoen krijgen het nummer op basis van de uitslag van 2022 ; 1. ChristenUnie/SGP / 2. VVD / 3. CDA / 4. D66 / 5. NEZ / 6. GroenLinks-PvdA / 7. SP. De lijstnummers hierna worden geloot op volgorde.
Uitslagen
Uiteindelijk worden er na de verkiezingen stemmen geteld en komt er een uitslag. Het aantal zetels in de gemeenteraad van Zuidplas is 29 voor 2026 en afgelopen keer waren er afgerond 617 stemmen (de kiesdeler) nodig voor een zetel in Zuidplas. De zetels worden verdeeld per kiesdeler en de zetels die overblijven verdeeld via de restzetelberekening uit de Kieswet. De kandidaten worden vervolgens op lijstvolgorde verdeeld, tenzij een van die kandidaten een voorkeurszetel krijgt. Dan krijgt iemand die lager op de lijst staat 25% van de kiesdeler en passeert die persoon dus een of meer voorgangers, 155 stemmen was dat in 2022. Toen werd Rina Stoorvogel verkozen boven Ard Bakker bij de ChristenUnie/SGP. De kandidatenlijsten worden na de verkiezingen eventueel aangepast als er meer mensen met voorkeur zijn maar niet genoeg zetels.
Uiteindelijk mag de kandidaat de zetel aanvaarden of afwijzen. In geval van dat laatste wordt de volgende kandidaat gevraagd. Als de gemeenteraad geinstalleerd is en de coalitieonderhandelingen gereed zijn, kiest de gemeenteraad de wethouders die voorgedragen worden door de partijen. Mocht deze kandidaat uit de gemeenteraad komen, wordt deze plek in de gemeenteraad aangevuld met een volgende kandidaat.
