In een marathonvergadering van de gemeenteraad in Zuidplas op dinsdag 10 oktober was er weinig weerstand tegen de komst van de ontwikkeling van het middengebied. Het debat ging over nuanceverschillen. Starten met wel of geen tekort, parkeren wel of niet in het dorp, hoe groot het bos moet zijn en wel of geen windmolens? Vuurwerk was er nauwelijks in het debat. Slechts enkele partijen schonken aandacht aan de manier waarop het besluit was voor bereid, namelijk veelal buiten de openbaarheid.
Wel is er een groot scala aan moties en amendementen (wijzigingsverzoeken) voor de nota van uitgangspunten ingeleverd. Dat de vooraf ingestelde motiemarkt niet door alle raadsleden werd gewaardeerd bleek tijdens de behandeling. Raadslid van der Spek (CU/SGP) was lovend over de manier waarop de ambtenaren advies hadden uitgebracht maar Baas-Rodenburg (SP) vond dat de ambtenaren alleen maar ‘te duur’ en ‘Kan niet’ hadden geroepen.
Op dat gebied was de SP toch al kritisch. De coalitiepartijen wilden bijvoorbeeld de moties en amendementen vooraf niet delen, terwijl de SP, PvdA/GroenLinks en NEZ dat wel hadden gedaan. Tijdens de laatste dagen voor de vergadering werden de zichtbare verschillen gaandeweg deels opgelost. Zo steunde D66 bijvoorbeeld meerdere moties van de oppositie en waren coalitiepartijen ChristenUnie/SGP en VVD het niet eens over de GREX.
Raadslid Pouwels (Groep Pouwels) liet weten dat ze daar niet aan me had willen werken, zowel niet met oppositie als coalitie. Ze was de enige zonder moties en amendementen, maar wel met plannen. Dat schoot van der Spek in het verkeerde keelgat. Hij sprak haar hier op aan. Raadslid Damen (PvdA/GroenLinks) vond dat zij meer bij raadsvergaderingen had moeten zijn eerder suggesties in te dienen. Pouwels beet van haar af dat ze aan geen van de raadsleden daarover verantwoording hoefde af te leggen en dat ze met belangrijkere zaken bezig was geweest, de mensenrechtenschendingen in Iran.
De PvdA/GroenLinks fractie kwam met een tas vol relikwieën om het verhaal kracht bij te zetten. Raadslid Martin Damen gebruikte deze ook om terug te zien naar het verleden:
Politiek gezien is mijn fractie nooit voorstander geweest van het bouwen in het middengebied, wij gaan er veel door verliezen, vergezichten, groen, biodiversiteit, ruimte maar toen dit besluit genomen werd zijn wij blijven meedenken over de vormgeving, de invulling. Wel zijn we een groot voorstander van natuur inclusief bouwende anders bouwen zoals op en in het water en willen dit sterker terug zien in de uitgangspunten.
Er zijn ook zeker voordelen, we gaan bouwen voor onszelf en anderen die geen woning kunnen vinden, als gemeente worden we qua inwonertal groter en zijn daardoor beter instaat om zaken die voor alle inwoners van belang zijn te regelen. Want we zijn als gemeente qua omvang nu te klein.
Damen was kritisch over de invloed van raad en inwoners
Grote zorgen zijn er over de invloed op het vervolg. De raad en inwoners van Zuidplas worden beperkt in hun invloed, de belangen van projectontwikkelaars worden verdedigd terwijl die van inwoners terzijde worden geschoven, ook de veelvuldige geheimhouding is ons een doorn in het oog geweest.
VVD raadslid Ferry van Wijnen vond het voorstel het grootste wat hij ooit in zijn 14 jaar Zuidplas voorbij had zien komen. Volgens hem gaat dit voorstel de VVD fractie zwaar vallen en noemde dit debat een historisch debat. Zijn fractie heeft wel haar zorgen over onder ander inspraak.
De ontwikkeling is noodzakelijk en moet ook door. Huizen zijn gewoon nodig en het is van groot belang dat wij zelf de regie houden in deze polder. Maar tegen welke prijs gaan we dit doen? Met hoeveel impact voor inwoners en ondernemers in dit gebied? Die hun familiebedrijf of bedrijf moeten opdoeken. Die weg moeten van de plek waar ze al lang wonen. Of die zich ernstig zorgen maken over hun eigen huis, omdat zoveel zandophoging in de polder wellicht iets doet met het waterpeil onder hun huis?
Van Wijnen blikte terug op een VVD bijeenkomst in Swanla waar men met de bewoners in gesprek ging. Een heftige uitspraak bleef bij Van Wijnen in zijn herinnering “Ik ben hier, in dit huis geboren. En ik ga hier niet dood, en dat is UW schuld “las hij voor.
Voor de VVD blijven de financiën een heikel punt en de fractie mist ook de knoppen waaraan de raad kan gaan draaien als er door wat voor reden ook minder geld is.
Ondanks diverse verzoeken aan dit college heb ik die laatste categorie knoppen nooit mogen ontvangen. En dat irriteert best kan ik u zeggen. Het college (maar ook enkele fracties hier) zijn bang dat we dan gaan tornen aan de kwaliteit van het dorp. Ook wij snappen dat dit niet wenselijk is. Maar als het noodzakelijk is om het dorp te realiseren, zullen we wellicht wel moeten. We kunnen, en moeten onze ogen hier niet voor sluiten.
De VVD zette zich, met NEZ, SP en PvdA/GroenLinks in om de reductie van 10 naar 2% betaalbare koopwoningen terug te draaien naar 4%. Hiermee stijgt deze dan van 47 naar 94 koopappartementen van max 252.000 €
Fractievoorzitter Paul van Drenth van Nieuw Elan Zuidplas (NEZ) keek terug naar het begin toen het plan volgens hem megalomaan was met 30.000 woningen in de polder. De aandacht voor dit plan is voor hem overdreven en de blokken van hoogbouw hoeven voor hem niet:
Het te realiseren Vijfde Dorp wordt bijna als iets mythisch afgeschilderd: een nieuwe woonomgeving in een vernieuwend landschap en dan nog goed 6 meter onder NAP. Voorzitter, de Flevopolders liggen vol met van nul af gecreëerde woongemeenschappen met elk zijn al dan niet geslaagde charme. Ja, de eventuele realisatie van een nieuwe woonomgeving kan een uitdaging zijn dan wel worden, maar we zijn niet het middelpunt van de wereld.
Het bijna mythische aantal van 8.000 woningen is eigenlijk tot stand gekomen door bijna dorps handjeklap van en door de gemeenteraad. NEZ acht dit bijzonder bijzonder: er is nooit gekeken of dat wat men wil realiseren wel binnen het gebied past. Natuurlijk, indien men gaat bouwen conform de woonwijken in Hong Kong, dan kom je een eind. Maar dat sta je wel ver af van je intenties "dorps bouwen". Wat wordt eigenlijk verstaan onder dorps wonen en bouwen? Het heeft er nu de schijn van dat de gedachte te bebouwen oppervlakte als een pannenkoek over een bord heen hangt. Teveel op een te kleine ruimte ... . Voorzitter, als de pannenkoek passend voor het bord is gemaakt wil NEZ dat een deel van deze pannenkoek door, al dan niet startende, inwoners van Zuidplas kan worden gegeten. Dat passend maken mag, nogmaals, niet betekenen dat er daardoor veel hoog en breed wordt gebouwd. Blokken horen in de blokkendoos, niet in onze polders. En wie koopt, die bewoont.
Van Drenth heeft diverse moties ingediend zoals bijvoorbeeld eerlijk zijn aan toekomstige bewoners dat er een aanvliegroute over het Vijfde Dorp ligt. Hiermee wees hij naar een uitspraak van de reclamecodecommissie die de gemeente Lansingerland op de vingers tikte door de vliegroute boven de Wilderszijde in Bergschenhoek te verzwijgen. Op het laatst had hij nog een sneer over de komende bezuinigingen
Ik wil afsluiten met de volgende vraag aan het college: hoe denken zij een nieuw dorp te kunnen gaan bouwen en te onderhouden als we klaarblijkelijk niet in staat zijn de huidige dorpen te onderhouden?
De fractie van D66 had zelfs 2 sprekers, raadslid Ryan Adriaanse had het vooral over de inhoudelijke keuzes van het plan. Zijn partij is voorstander van het bouwen en wil dat er wel iets goeds wordt neergezet
Wat we nu bouwen zal er vele jaren staan, misschien wel honderd jaar. Dat vereist twee dingen. Ten eerste moet het kwalitatief goed neergezet worden. En ten tweede : je bouwt niet alleen voor nu maar ook voor de komende decennia. Je kunt, en je wilt niet één van de huidige dorpen nabouwen. De wereld veranderd en de samenleving veranderd, ook die in een dorp. We moeten kijken naar de trends en die doortrekken zodat er een moderne en innovatieve invulling van een dorp gerealiseerd wordt. Waar ook mijn kinderen – ik wil er absoluut nog niet over nadenken – op een goede en fijne manier kunnen leven. Wat D66 betreft zijn de plannen goed doordacht. Ook is goed rekening gehouden met toekomstige ontwikkelingen op het gebied van wonen, samenleven en mobiliteit. Onze complimenten voor iedereen die hieraan heeft bijgedragen.
Net als de VVD en NEZ vroeg ook D66 aandacht voor de mobiliteit. Hoewel hij voorstander is van een autoluw dorp moet de omgeving niet dichtslibben. Adriaanse is voorstander van parkeerhubs en niet pal voor ieder huis. Bedrijfsbusjes ziet hij het liefst zelfs verplicht naar de Hub gaan. Betaald parkeren hoort volgens hem (net als de VVD) niet bij een dorp. Hij roept het college op om in te zetten op een verdubbeling van de N219. Maar voor hem staat wel boven water dat het traditionele autodorp van vroeger achter ons wordt gelaten. Hij dankte voorgaande ambtenaren, wethouders en raadsleden en was duidelijk, het Vijfde Dorp is een compromis:
En ja, we hebben water bij de wijn moeten doen. En ja, sommige van onze idealen hebben plaats moeten maken voor compromissen. Maar laat het duidelijk zijn: onze kernwaarden als het gaat om het bouwen van ons Vijfde Dorp, zijn voldoende geborgd gebleven. We hebben vastgehouden aan een divers woningbouwaanbod, een plek die energieneutraal is, groen en klimaatbewust, en aan een inrichtingsplan waar de auto geen dominante rol vervult.
Claveaux was de tweede woordvoerder van de partij. Hij benadrukte vooral de financiële kant van het project
Er is al wel bekend dat het geen makkelijke tijd is om projecten te starten; bouwkosten en rentes zijn relatief hoog. Er het is dan ook niet raar dat er een klein negatief saldo op dit deelproject is voor het moment. Maar hoe erg is dat nu ? 1. op een project van dit formaat is het een klein percentage. 2. ja we moeten geen gouden bergen beloven maar vaak blijkt dat NU beknibbelen op de langere termijn alleen maar meer geld kost 3. Is al dat groen en klimaat gedoe wel nodig? Ja ! Als we het nu niet doen moeten we de komende tijd niet 4 dorpen opwaarderen maar 5 ! dat zou echt niet handig zijn; want ja ook in onze 4 huidige dorpen wordt klimaatbestendigheid verhoogd bij nieuwbouw en reconstructies. 4. Maar er moet al bezuinigd worden ! Ja dat is zeker een goede opmerking maar dat gaat hier niet op, omdat het geld zal uit een speciaal gereserveerde pot komen.
Cock van der Spek voerde namens de ChristenUnie/SGP het woord en was van mening dat er geen keus of alternatief meer is voor de plannen. Dat is volgens hem een struggle voor zijn partij maar men gaat door. Zo blijft zijn partij hameren op een alternatief voor Nieuwerkerk-Noord en vraagt hij echt aandacht voor een Knarrenhof in het Vijfde Dorp. Het bodemgebruik en de mobiliteit baart hem ook zorgen.
De ChristenUnie/SGP maakt zich zorgen om het ‘visje’ van het plan. Dat is het deel tussen de spoorbaan Gouda-Waddinxveen en autosnelweg A20. Daar stond bos in gepland maar in latere plannen is dat vooral zonneweiden vol panelen:
Het Visje in Zuidplas. Dat is nu redelijk symbool komen te staan voor energielandschap. Bedoeld om vol gelegd te worden met zonnepanelen om de energieneutraliteit te waarborgen. En het Visje gebruiken om vol te leggen met zonnepanelen, daar heeft CU/SGP moeite mee. Het gaat ten koste van natuur. In eerste instantie was daar een bos bedoeld, het Koning Willem 1 Bos. Dat bos zou onze fractie graag gerealiseerd zien, we hebben al zo weinig natuur in onze gemeente en ook voor recreatie is dit een mooie aanvulling. Maar we begrijpen ook dat de energieneutraliteit geborgd moet worden, dus dat het visje nodig kan zijn voor de toepassing van opwekking van energie, waarbij we niets uitsluiten en wind uiteindelijk ook een optie kan zijn. Onderzoek naar een kostendrager in het visje behoort ook tot de scenario’s. Dit kan helpen om financieel draagkrachtiger te worden en om andere zaken in het dorp te realiseren. Daarom dient onze fractie samen met de VVD een motie in om met meerdere scenario’s te komen voor een toekomstbestendige invulling van het visje.
De partij wil dat het college onderzoek doet naar de toekomstige zorgbehoefte in het Vijfde Dorp en passende voorzieningen te maken hiervoor. Ander zorgpunt van de partij is de participatie en communicatie van het project:
Dit is een majeur plan wat ook veel inwoners en ondernemers gaat raken. En voornamelijk onze inwoners in het Middengebied. Want de gevolgen voor hen bij dit plan zijn heel groot. Wij gaan als Raad even beslissen over hun gronden en hun woon- werk- en leefgebied. En dat heeft heel veel impact op hun leven. Voor hen mogen we wel veel aandacht hebben. Het is dan ook van groot belang dat deze inwoners goed worden meegenomen in alle plannen. Wat zij kunnen verwachten, waar zij inspraak hebben. Voorzitter, we doen hier met klem de oproep: neem onze inwoners goed mee in de verdere uitwerking van alle plannen. Maar ook onze andere inwoners gaat het raken. In de mooie Zuidplaspolder wordt een compleet dorp gebouwd. 8000 woningen erbij. Dat raakt onze inwoners uit de andere dorpen die een stuk open polderlandschap zien verdwijnen. Koeien maken plaats voor stenen. Voorzitter, ook de inwoners in de huidige dorpen moeten goed meegenomen worden in wat ze kunnen verwachten. Wethouder, heeft u hier al een plan voor hoe u onze inwoners in het Middengebied en in de huidige dorpen meeneemt in alle plannen?
Raadslid Pien Meppelink van het CDA ziet, net als enkele voorgangers, hoe groots het onderwerp eigenlijk is. Voor haar fractie zijn er wel 100 punten belangrijk en geeft aan dat de impact van de beslissingen die raad gaat maken, niet te overzien zijn. Voor haar is het belangrijk dat er woningen komen, maar ze is erg kritisch op het gekozen proces. Ze vindt het geen schoonheidsprijs verdienen dat het college kiest om met de huidige aanpak via een geitenpaadje de nota van uitgangspunten vast te laten stellen:
Want wij zijn echt van mening dat het college een andere route had kunnen voorstellen. Een route waarbij het bestemmingsplan beperkter zou zijn waardoor de toekomstige fases ter inzage zouden worden gelegd en langs de raad moeten, net zoals dit binnen de huidige dorpen geldt voor ontwikkelingen, zodat er rekening kan worden gehouden met alle belangen. Er is bewust voor gekozen om dit niet te doen en ook al verdient het geitenpaadje waarvoor gekozen is, geen schoonheidsprijs, juridisch gezien kan dit proces.
De raad, als hoogste orgaan zoals het college ons altijd aanduidt, neemt hierbij namelijk een besluit, een raadsbesluit. Waarmee de raad aangeeft akkoord te zijn met de procedure, en alle bevoegdheden, met slechts de ruime kaders uit de Nota, overdraagt aan het college. Een Raad van State zal dus oordelen, dat deze gemeenteraad zelf heeft besloten om niet alleen deze raad, maar ook de toekomstige raden van Zuidplas en de bewoners buitenspel te zetten en het college min of meer een carte blanche voor 8000 woningen te geven
Ze trok de plannen voor het autoluwe dorp aan de hand van onderzoeken wel in twijfel :
Nou kan ik een uur lang gaan praten over mobiliteit en dat uit onderzoek van het Plan Bureau voor de Leefomgeving blijkt dat in de randstad maar 37% van de banen met het OV bereikbaar is, dat 30% van de bewoners zonder auto niet binnen 30 minuten in het ziekenhuis kan zijn en dat inzet van deelauto’s maar een zeer gering effect heeft op autobezit omdat deelautogebruikers aangeven deze vooral als alternatief voor het OV of fiets te zien. Maar waar het op neer komt is dat de CDA fractie gewoon wil dat we een leefbaar en bereikbaar dorp gaan bouwen. Waarin mensen niet gestraft worden als ze een auto bezitten of gebruiken want iedereen heeft daar een eigen reden voor en als die auto echt weg kan, dan doen mensen dat. En nee wij zijn ook geen voorstander om alles te verstenen, maar wat nodig is, is nodig op basis van de kennis en ervaring van nu. Wij zien in de toekomst mobiliteit veranderen, maar niet direct morgen, niet onder dwang en niet met dreigende extra kosten voor alle inwoners van Zuidplas.
Raadslid Baas-Rodenburg kwam namens de SP wederom met haar alter ego Roodhaartje en noemde het nota van uitgangspunten een grote concurrent van haar eigen sprookjesboek en gaf dit de naam Fabeltjeskrant. De SP is de enige partij die bij het stemmen over het masterplan tegen heeft gestemd en ondanks inbreng van veel amendementen blijft de partij het meest kritisch tegen het cynische aan zoals uit een zogenaamd citaat uit de Fabeltjeskrant:
Hatsiekiedee. Bont of veren , het maakt allemaal niet uit, in het Grote middengebied leven alle mensen samen. De een houdt van natuur, de ander van dikke auto’s voor de deur. De een is snel, de ander niet zo want die moet wachten op hoogwaardig OV. Soms hebben ze ruzie, maar het komt altijd allemaal weer dik in orde… hopen we
Baas-Rodenburg had zich vreselijk gestoord aan de coalitiepartijen en was ook boos dat haar idee voor windwokkels werd afgedaan als niet passend en technisch niet haalbaar. Volgens haar staan er al meer dan honderd van deze kleine molens in Nederland. Daarnaast bleef ze moeite houden met diverse aannames in de nota van uitgangspunten die niet haalbaar waren of niet mochten volgens het SP-raadslid
Uiteindelijk lezen we nog dat het gebruik van huishoud water gestimuleerd moet worden in plaats van schoon drinkwater. Maar, dat kan helemaal niet. Dat is namelijk verboden na een mislukte proef in Leidsche Rijn. Ook komt er een fijnmazig netwerk van comfortabele fietsroutes en recreatieve wandelroutes die samenkomen in het dorpshart. Voeg daar het ontbreken van handhaving aan toe, en de brommers en scooters rijden je van je sokken
Als laatste kwam Sep Pouwels van de Groep Pouwels aan het woord. Ze ziet de Nota van Uitgangspunten als een stralende toekomstvisie, die volgens haar herinnert om uit de dagelijkse beslommeringen te komen en dan te kijken naar de brede horizon met positieve toekomst. Ze roept het presidium op om veel vaker over zaken zoals WMO, armoede en wachttijden kritisch te praten zoals er heel veel vergaderingen waren over het Vijfde Dorp. Verder zoekt ze naar een lange termijnvisie :
Terwijl we ons richten op het realiseren van onze toekomstdromen, mogen we de onmiddellijke behoeften van onze gemeenschap niet uit het oog verliezen. Ik heb opgemerkt dat er veel gesproken wordt over auto's en parkeerproblemen, maar er lijkt minder aandacht te zijn voor kwesties met betrekking tot kansarmen en maatschappelijke kwetsbaarheid. Het zou waardevol zijn als we ook ruimte kunnen creëren voor discussie en actie met betrekking tot deze belangrijke sociale kwesties om een meer inclusieve gemeenschap te bevorderen. Het is belangrijk om luisteren naar de stemmen van “gewone’ mensen, hun perspectieven en huidige situaties in huidige dorpen en eventuele nieuwe dorp
Pouwels richtte zich vooral op het idyllische beeld van het platteland en dat dit niet altijd de realiteit is, laat staan de toekomst. Hierin kwamen meerdere thema’s aan bod zoals haar zorg over de mobiliteit, economie, duurzaamheid, voorzieningen en zorg:
Het romantiseren van dorpsleven mag ons niet afleiden van de noodzaak om te investeren in infrastructuur, werkgelegenheid, onderwijs en gezondheidszorg in deze gebieden. We moeten flexibel zijn en bereid zijn om innovatieve oplossingen te vinden om zowel de huidige als toekomstige behoeften van onze plattelandsgemeenschappen te vervullen. Daarnaast moeten we rekening houden met de milieuproblematiek en duurzaamheid. Terwijl het landelijke leven vaak wordt geassocieerd met natuurlijke schoonheid en rust, zijn er ook milieuproblemen, zoals landbouwpraktijken en de impact op ecosystemen. Het is cruciaal dat we nadenken over duurzame landbouwmethoden en milieubewuste benaderingen om ons platteland te behouden
Wethouder Schuurman en wethouder de Haas mochten namens het college van B&W reageren en Schuurman trapte af. Nimmer was Schuurman zo lang aan het woord, maar hij probeerde de vele punten die voorbij waren gekomen te beantwoorden. Niet alle kritiekpunten deelde hij, maar nam ook waar dat er dilemma’s zijn en er twijfel over onderwerpen heerst. Daar moeten het college en de gemeenteraad uit komen.
De aanval op het democratische proces, zoals bijvoorbeeld CDA deed, heeft hij niet zo ervaren. Voor hem is het ook duidelijk dat de wet voorkeursrecht gemeente (WVG) hierin wel meespeelt. Die kent een tijdsdruk en daarvoor zijn bepaalde versnellende keuzes gemaakt. Hij wil de opmerking bestrijden dat de projectontwikkelaars belangrijker zijn dan inwoners en gemeenteraad. Het vaststellen van de Nota van Uitgangspunten biedt, volgens hem, meer mogelijkheden over het toekomstige detailvolle stedenbouwkundig ontwerp. Meppelink vroeg hierop welke zienswijze de gemeenteraad waar en wanneer kan geven. De wethouder gaf aan dat de gemeenteraad het stuur in handen heeft en dat er met het besluit geen carte blanche aan het college wordt gegeven.
Het dilemma over wat nu wel of niet een dorps karakter is, herkende de wethouder wel. Kritiek op de hoogbouw die eventueel komt werd door Schuurman gepareerd. Volgens hem gaat in het eindbeeld het Vijfde Dorp er uitzien zoals de andere dorpen in Zuidplas.
Over de mobiliteit was Schuurman helder, een verdubbeling van de N219 is onderzocht maar niet kansrijk gevonden. Hierover zijn met de bestuurlijke partners afspraken gemaakt met betrekking tot het financieren. Hij benadrukte, op vraag van de VVD, dat de gemeente helpt en faciliteert, maar de deelauto wordt geëxploiteerd door de markt.
Wethouder de Haas legde uit dat hij geen paniekvoetbal wil spelen nu de marktomstandigheden en de rente veranderen, maar vooral nog steeds de mogelijkheid ziet om woningen te creëren. Hij deelde niet de mening dat de huidige inwoners alleen opdraaien voor de kosten. Ook de nieuwe inwoners gaan geld opleveren en hier maken alle inwoners gebruik van. Hij wil niet kosten wat het kost de eerste grondexploitatie (GREX) naar 0 brengen en gaat op zoek of er nog meer subsidies te halen zijn ergens. Volgens de Haas is het nu stoppen riskant, want dan verlopen de WVG claims en wordt het straks zeker veel duurder.
In de tweede termijn ging de discussie over elkaars moties en amendementen. Vooral het groen of zon in het “visje” werd een onderdeel van discussie. De VVD bleef erbij dat de GREX niet mag starten met een 6,2 miljoen verlies, maar daar dachten andere partijen anders over. De VVD wilde echter niet openbaar verder praten over de GREX, want een groot deel hiervan is geheim om speculatie tegen te gaan. Claveaux was het hier totaal niet mee eens. Hij vond dat niet alles geheim is, maar kreeg daar weinig steun voor. Zo werd de vergadering geschorst en de dag er na voortgezet in beslotenheid. Door die beslotenheid staakt ook de verslaggeving door deze nieuwssite omdat pers niet bij besloten vergaderingen aanwezig mogen zijn. Op 24 oktober is de besluitvorming. Die is wel in het openbaar.
