— Onderstaand opinieartikel (longread) is ingezonden door Ruben Kortenoeven.–
Uit een recentelijk bij Gouwe IJssel Nieuws gepubliceerd artikel bleek dat de aanrijtijden van de politie in de gemeente Zuidplas in 2017 zijn verslechterd ten opzichte van 2016. De VVD-fractie heeft naar aanleiding van de prestaties inzake de responsietijd van de politie vragen gesteld aan het College van B&W, wat deze fractie in de twee voorgaande jaren ook heeft gedaan.
Opvallend is dat de VVD-fractie het College van B&W wel om een oordeel vraagt over de prestaties van het basisteam en om maatregelen, maar niet (tevens en vooraleerst, al dan niet via de burgemeester) de politie zelf om een nadere toelichting op de prestaties vraagt. Bovendien wordt het bijna jaarlijks repeterend patroon in dit kader naar mijn beleving wat sleets. Het niet behalen van de streefnorm qua aanrijtijden speelt immers al jaren en ondanks alle inspanningen en raadsvragen is er helaas nog steeds geen substantiële verbetering: het is dus een structureel probleem dat zich niet laat oplossen door een jaarlijks herhalend (inmiddels bijna ritueel) patroon. Als buitenstaander en burger interesseert mij een verdergaand inzicht in oorzaken en mogelijke oplossingen. Op welke condities ter verbetering van de responsietijden kan door welke partijen invloed worden uitgeoefend op de korte en middellange termijn en op welke niet?
In 2017 heb ik over dit onderwerp, toen nog bij Omroep Zuidplas, een opinieartikel geschreven, waarvoor ik destijds de voltallige teamleiding van het basisteam Waddinxveen-Zuidplas heb kunnen interviewen. (Overigens wat jammer en merkwaardig dat dit artikel, om een voor mij onbekende reden, niet meer te raadplegen lijkt op de website van Omroep Zuidplas, terwijl andere artikelen uit die tijd nog wel zijn te raadplegen. Gelukkig bewaar ik voor mezelf altijd een kopie en kan ik mede putten uit de toen opgedane kennis. Maar dit terzijde: en door!)
Het is positief dat de aanrijtijden de aandacht van de gemeenteraad heeft. Ik las dat raadslid Karreman de opmerking heeft gemaakt dat het toch niet zo kan zijn dat ten aanzien van Waddinxveen vanuit hetzelfde politieteam betere prestaties worden gezien. Die opmerking begrijp ik dan echter weer niet; in mijn beleving wekt deze opmerking (onbedoeld) onterecht de suggestie dat ‘ons’ politiebasisteam de gemeente Waddinxveen met voorkeur bedient. Ik denk (en hoop) dat het raadslid die suggestie niet heeft willen wekken. In mijn ogen zou dat namelijk onrecht doen aan de complexe uitdagingen waarvoor het politiebasisteam wordt gesteld in het bedienen van meerdere gemeenten, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt: de politie zal zich altijd inspannen om zo snel mogelijk bij elke melding te zijn, onafhankelijk van de gemeente waar de melding wordt gedaan. Enige voorzichtigheid bij het maken van dit soort opmerkingen is daarom wellicht niet onverstandig.
Overigens deel ik de opvatting van het raadslid dat het een verheugend feit is dat het basisteam Waddinxveen-Zuidplas met een aantal FTE’s kan worden uitgebreid zodat onder andere de streefnorm van 1 wijkagent per 5.000 inwoners, in de context van een groeiend inwonersaantal, beter benaderd wordt. Maar daarmee is de capaciteitsproblematiek zeker nog niet opgelost. Voor het invullen van deze extra FTE’s moeten namelijk wel mensen gevonden worden en gelet op de uitstroomproblematiek waar de politie de komende jaren mee wordt geconfronteerd is het nog niet zeker dat er voor zowel bestaande FTE’s als deze extra FTE’s mensen zijn en blijven. Afijn, graag neem ik u mee in mijn gedachten en opmerkingen over de aanrijtijden van de politie.
Streefnorm
De Nationale Politie heeft afspraken gemaakt met het Ministerie van Justitie en Veiligheid over de aanrijtijden bij spoedmeldingen (Prio-1 meldingen): in 90% van de meldingen moet binnen 15 minuten de politie ter plaatse zijn. Dit is overigens geen ‘harde’ wettelijke norm zoals dat ten aanzien van spoedritten voor ambulances wel het geval is. Dat maakt evenwel het belang van de streefnorm niet minder belangrijk: kunnen rekenen op de politie is noodzakelijk voor criminaliteitsbestrijding en veiligheid(-sbeleving), bovendien voorkomt het dat burgers het ‘recht’ zelf ter hand gaan nemen.
(tekst gaat verder onder de afbeelding)
Cijfers, historische ontwikkeling en aanzet tot basale analyse
- Streefnorm wordt landelijk al jaren niet behaald | Ter illustratie, in 2012 beloofde de staatssecretaris van justitie Teeven (VVD) dat de streefnorm eind 2012 behaald zou worden. In 2013 bleek helaas dat de staatssecretaris zijn belofte niet heeft na kunnen komen, ook niet in de daarop volgende jaren tot heden. Overigens is er landelijk wel een lichte verbetering zichtbaar. (2015: 84,8% ten opzichte van 2017: 85%) Kijken we op het niveau van de eenheid Den Haag dan wordt de streefnorm in 2017 bijna behaald. (2017:89%)
- Gemeenten binnen de eenheid Haaglanden | In 18 van de 39 gemeenten binnen de Eenheid Haaglanden (waar Zuidplas onder valt) wordt de streefnorm in 2017 niet gehaald. Het basisteam Waddinxveen-Zuidplas staat hierin dus niet alleen. Wat wel opvalt is dat binnen de Eenheid Haaglanden alleen in de gemeenten Maassluis, Kaag en Braassem en Krimpenerwaard slechter wordt gepresteerd. Van de omliggende (grotere) gemeenten Gouda, Zoetermeer en Rotterdam wordt in 2017 alleen in Zoetermeer de streefnorm gehaald. (Van Capelle aan den IJssel worden over 2017 geen cijfers vermeld.)
- Opvallende stijging Prio-1 meldingen in Zuidplas | Als je kijkt naar de cijfers van de jaren 2015 tot en met 2017 valt op dat de prio-1 meldingen in Zuidplas stevig zijn gestegen en in verhouding tot de prio-1 meldingen in Waddinxveen substantieel hoger liggen.
- Sluiting politiebureau heeft geen substantiële invloed op aanrijtijden | Eind 2015 werd het politiebureau in Nieuwerkerk aan den IJssel gesloten. Dat betekent dat de prestaties met betrekking tot de responstijden in 2015 nog (in overwegende mate) representatief zijn voor de situatie waarin er wel een politiebureau in de gemeente Zuidplas aanwezig was en ook toen werd de streefnorm niet gehaald: 75,7% was toen binnen de norm. In 2017 is 74% binnen de norm. Dat betekent dat sinds het sluiten van het politiebureau in Nieuwerkerk aan den IJssel de prestaties in responsietijd met 1,7% achteruit is gegaan. De invloed van het sluiten van het politiebureau op de aanrijtijden is in dat opzicht niet substantieel te noemen, zeker gelet op het feit dat de hoeveelheid Prio-1 meldingen vanuit de gemeente Zuidplas fors is toegenomen in de afgelopen jaren. (Dat neemt overigens niet weg dat het sluiten van het politiebureau van invloed is op de zichtbaarheid van de politie en de veiligheidsbeleving alsook drempelverhogend kan werken in het contact met en dienstverlening aan burgers. Overigens is de zichtbaarheid en bereikbaarheid van de politie in de gemeente Zuidplas in de afgelopen jaren langs een andere weg weer verhoogd door de ondersteuning die door de politie en gemeente gezamenlijk wordt gegeven aan buurtpreventieactiviteiten in Zuidplas.)
-
- Het is overigens een misconceptie te veronderstellen dat wagens van de noodhulp bij het politiebureau staan te wachten op een melding. Wagens van de noodhulp zijn het overgrote gedeelte van de tijd op de weg en rijden van melding naar melding. Dat neemt niet weg dat de afstand ten opzichte van het huidige politiebureau in Waddinxveen groter is geworden, maar de hoeveelheid beschikbare auto’s voor de noodhulp en de plaats waar zij zich bevinden zal in dit opzicht een grotere invloed hebben op de responsietijd dan het sluiten van het politiebureau in Zuidplas.
- Burgemeester Kats maakte overigens tijdens een persbijeenkomst op 20 februari 2018 in relatie tot de wens tot heropening van het politiebureau in Nieuwerkerk aan den IJssel de opmerking ‘Je moet niet trekken aan een dood pand.’ (i.p.v. paard in het gebruikelijke gezegde), waarmee tot uitdrukking werd gebracht dat heropening van het politiebureau niet realistisch is.
-
- Hoeveelheid auto’s voor de noodhulp | In 2017 heb ik in het kader van een interview een uitgebreid gesprek gehad met de voltallige (toenmalige) teamleiding van het basisteam Waddinxveen-Zuidplas. Toen speelde in het kader van de reorganisatie de vraag of basisteams, waaronder het basisteam Waddinxveen-Zuidplas, één of meerdere politieauto’s moesten inleveren. (In de gedachtegang van de Nationale Politie kan een basiseenheid toe met een x-aantal auto’s en na samenvoeging van de politieteams van Waddinxveen en Zuidplas kwam de nieuw gevormde basiseenheid boven dit aantal uit.) Toen ik in 2017 hierover sprak met de teamleiding bestond daarover nog geen duidelijkheid. De hoeveelheid beschikbare (met politiemensen bezette) politieauto’s is van invloed op de aanrijtijden, dat is geen hogere wiskunde.
- Samenwerking met andere basisteams | Indien bij een prio-1 melding geen wagens van de noodhulp beschikbaar zijn in Zuidplas (omdat ze al bezig zijn met een andere prio-1 melding), worden via de meldkamer politieauto’s van andere basisteams naar de melding in Zuidplas gestuurd. Het komt dus voor dat een auto van een ander basisteam als eerste ter plaatse is en even later de auto van ‘ons’ basisteam.
Toen ik in 2017 met de teamleiding sprak bestond het vermoeden dat wanneer een auto van een ander basisteam eerder ter plaatse, niet de aanrijtijd van die auto wordt meegenomen in de statistieken, maar de aanrijtijd van de auto van ‘ons’ basisteam dat later arriveert. Dit vertekent dan de prestaties ten aanzien van de aanrijtijden in negatieve zin, terwijl er al wel eerder politiehulp aanwezig is geweest. - Betekenis anomalie? | Uit de cijfers van 2017 blijkt dat de politie in Zuidplas éénmalig bij een melding 1-2 uur te laat is geweest. Dit is een anomalie, want in 74% van de prio-1 meldingen in 2017 is de politie binnen 15 minuten ter plaatse geweest. Een dergelijke anomalie kan (statistisch) van (grote) invloed zijn geweest op de overall prestaties in de aanrijtijden.
- Herschikking van taken? | Beschikbare politiecapaciteit is schaars en (landelijk) er is zelfs (afhankelijk van de plaats en het organisatieonderdeel in meer of mindere mate) sprake van bezettingsproblematiek. Onder omstandigheden kan dat nopen tot herschikken van taken en prioriteiten. Evenementen kunnen capaciteit wegtrekken van de noodhulp. De hoofdcommissaris van Amsterdam zit in dat kader met zijn handen in het haar. In die context plaats ik ook de opmerking die de toenmalige teamchef van het basisteam Waddinxveen-Zuidplas in 2017 tegen mij maakte, waarin zij tot uitdrukking bracht het wenselijk te vinden in een vroeg stadium door de gemeente betrokken te worden bij het voornemen tot een evenement in de gemeente. Een vergelijkbaar spanningsveld kan ook aan de orde zijn in situaties waarin een gemeente vindt dat een bepaalde taak een politietaak is, terwijl een gemeente daar soms ook een eigen wettelijke bevoegdheid heeft die geactiveerd kan worden. Voortdurende wederzijdse afstemming is dan van groot belang.
- Capaciteitsproblematiek; papieren bezetting versus daadwerkelijke bezetting | De formatie/bezettingsgraad van een organisatieonderdeel zoals de noodhulp kan op papier rond zijn, maar tegelijkertijd in realiteit problematisch zijn. Denk aan ziekteverzuim, maar bijvoorbeeld ook aan de gevolgen van een toegenomen hoeveelheid nachtdienstvrijstellingen ( Waar agenten vanaf een bepaalde leeftijd recht op hebben) in een vergrijzend personeelsbestand waardoor de (rooster-)druk ten aanzien van de jongere personeelspopulatie nog groter wordt en in bepaalde situaties de bezetting wellicht (al dan niet tijdelijk) niet rond komt.
Op basis van van het bovenstaande kom ik tot de volgende vragen die mij zouden interesseren. (En wellicht raadsleden ook?)
(tekst gaat verder onder de afbeelding)
Tot besluit : Basisteam Waddinxveen-Zuidplas, dank voor al jullie inspanningen!
In het recente verleden heb ik verschillende malen de mogelijkheid gehad om als buitenstaander een korte blik in de politieorganisatie te kunnen werpen, onder andere bij het basisteam Waddinxveen-Zuidplas. Ik heb daarbij de stellige indruk gekregen dat door het basisteam, in de omstandigheden die de nationalisering van de politie met zich mede heeft gebracht, wordt geroeid met de riemen die men heeft en men zich tot het uiterste inspant om zo snel als mogelijk bij elke melding te zijn. (Waarmee ik overigens niet beweer dat altijd alles goed gaat en dat bij voorbaat vaststaat dat er geen dingen voor verbetering vatbaar kunnen zijn.) De berichten in de media over capaciteitsproblematiek, structureel te hoge werk- en roosterdruk en ziekteverzuim bij de Nationale Politie nemen toe in aantal en indringendheid. De onlangs vastgelopen CAO-onderhandelingen bij de Nationale Politie zijn waarschijnlijk een teken aan de wand.
In relatie tot een ander onderwerp stuitte ik onlangs op een rapport uit 1988 van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid over knelpunten in het functioneren van de politie. Een frase uit dat rapport (weergegeven in de bovenstaande foto) is in mijn beleving ook nu nog steeds actueel. Politiek is (gelukkig!) noodzakelijk in een democratische rechtsstaat (want daartoe een conditio sine qua non), maar het bedrijven van politiek ontneemt soms wel het zicht op de daadwerkelijke oorzaken en oplossings(on-)mogelijkheden en gaat soms onterecht voorbij aan de (politie-)mensen die aan de frontlinie met de poten in de modder staan. De aanhoudende en steeds indringender wordende stroom aan berichten met de strekking dat er een te grote wissel wordt getrokken op politie-mensen verontrusten mij.
Daarom wil ik de (politie-)mensen van het basisteam Waddinxveen-Zuidplas (en daarbuiten) danken voor hun inspanningen om zo goed mogelijke responsietijden te bewerkstelligen. Die inspanningen zijn in mijn perceptie verricht in moeilijke en veranderende (arbeids-)organisatorische omstandigheden. Ik hoop dat politici en bestuurders (lokaal & landelijk) hiervoor in hun discussies ook oog voor hebben (en houden) en dit niet onbenoemd laten. Tevens hoop ik dat er (naast een realistisch kader aan verwachtingen) zodanige condities kunnen worden bewerkstelligd dat er volgend jaar wel een keer bericht kan worden over verbetering van de aanrijtijden.
Hoe goed (of slecht) een (politie-)organisatie op papier ook is ingericht onder invloed van de politiek, zonder (politie-)mensen functioneert geen enkele (politie-)organisatie.
